استاد میخواهد
استاد میخواهد
منبع: مجله پرسمان
شكی نیست كه در هر علم و رشتهای كه انسان بخواهد با دقت و ظرافت و تحقیق از خصوصیات و لطایف آن آگاهی یابد، ضروری است كه از استاد متخصص آن فن استفاده كند. این مطلب در خصوص رشته هایی كه تجربیات استاد در آن مدخلیت داشته باشد و یا مربوط به ماوراء طبیعت باشد، ضرورت مضاعف و بیشتری دارد.فردی كه میخواهد در صراط حقیقت و به سوی كمال انسانیت و روحانی سلوك كند، باید از برنامه این مسیر آگاه باشد و با تمام دقت منازل این راه را طی كند و در این خصوص، باید همه شرایط، موانع، خصوصیات و جزئیات سلوك را رعایت كند. میتوان نیازمندی به استاد را در سلوك معنوی، به دلیل زیر دانست:
1. استاد بهترین فرد از مصادیق رفیق است و برای كسی كه سیر و سفر میكند، داشتن رفیق از آداب سفر است (الرفیق ثم الطریق).
2. استاد از لحاظ مقامات روحانی، رفیقی مورد اعتماد و اطمینان است و احتمال خیانت، تعدی و نفاق در او نیست.
3. او رفیقی است كه در این مسیر، سوابق طولانی و تجربیات زیادی داشته، وجود او نافع و مورد استفاده خواهد بود.
4. او خود را موظف و ملزم به راهنمایی و هدایت افراد نیازمند و طالبان حق میداند.
5. او از موانع این راه و راهزنانی كه در این مسیر هستند، آگاه است.
6. از حوادث و جریانهایی كه پیش میآید و از واردات غیبی و مكاشفه هایی كه میشود، بااطلاع است.
7. او از شرایط و خصوصیات و علائم هر منزلی از منازل این سلوك روحانی، آگاه است.
8. این استاد به لحاظ مقام نورانی و عبودیت حقیقیاش، هیچ گونه تشخص، تفوق، امتیاز و برتری ندارد و برای خود مرتبتی نمیبیند و از این لحاظ، برای مقام رفاقت، بهترین فرد خواهد بود.
9. این رفیق به لحاظ مقام روحانی و معنویاش، دارای نورانیتی نافذ، ارادهای موءثر، روحی پاك و مبارك و قلبی روشن مهذب بوده، وجودش برای سالك، نشان خیر و بركت است؛ حتی معاشرت، ملاقات و همنشینی بااو در نورانیت طالب سلوك معنوی، موءثر خواهد بود.
10. استاد به استعدادهای مختلف افراد، صفات ذاتی باطنی آنان، اخلاق و صفات اكتسابی سالكان و اعمال و عادات اشخاص، توجه دارد و به تناسب این امور، دستورهای لازم و برنامههای موءثری را برای تخلیه و تهذیب و سیر و پیشرفت آنان معین میكند و مانند دكتر متخصصی است كه به تناسب مزاج و به مقتضای مرض، دارویی تجویز مینماید.1
علامه و عارف واصل، مرحوم شعرانی در این خصوص میگوید:
«حق آن است كه سالك احتیاج به استاد عارف دارد؛ چرا كه مبتدی هنگامی كه قصد تهذیب نفس از رذایل را داشته باشد، نمیداند چطور شروع در سلوك كند و چه چیزی شایسته است تا انجام دهد و از آن چه باید بپرهیزد، چگونه عمل كند و چه بسا برای او صفت رذیله عجب، حاصل شود و خود بدان ملتفت نباشد تا از آن بپرهیزد و لذا محتاج معلمی است تا او را به تخلص از آن ارشاد كند. پس همان طور كه در صنایع و مهارتها به استاد احتیاج است، در تحصیل ملكه تهذیب نفس نیز به استاد احتیاج میباشد؛ بلكه احتیاج در این راه، شدیدتر است».2
هر هنر كه استاد بدان معروف شد
جان شاگردان بدان موصوف شد
پیش استادی كه او نحوی بود
جان شاگردش ازو نحوی شود
باز استادی كه او محو ره است
جان شاگردش ازو محو شه است3
آن چه در این مورد مهم است، یافتن چنین فرد كاملی است كه دارای ویژگیهای دهگانه فوق باشد و حقیقتا چنین مقام روحانی را حائز باشد؛ نه آن كه مدعی بوده، از حقیقت خالی باشد كه در این صورت، خود گمراه و گمراه كننده دیگران خواهد بود. از اینرو، برای به دست آوردن چنین استادی باید كوشش نمود و دقت خاص به عمل آورد.جان شاگردان بدان موصوف شد
پیش استادی كه او نحوی بود
جان شاگردش ازو نحوی شود
باز استادی كه او محو ره است
جان شاگردش ازو محو شه است3
اگر چنین استادی یافت نشد ـ هر چند كه جوینده یابنده است ـ نباید ناامید بودوسلوك را به كنار گذاشت؛خصوصا در عصر حاضر كه كشف اطلاعات و جمعآوری آنها كار چندان دشواری نیست. در این صورت، سالك معنوی وظایف و راهكارهای زیرا را باید انجام دهد:
1. همه آن چه را كه از جانب خدای متعال ابلاغ گردیده و به همان نحو كه بیان شده است، یاد بگیرد و علم و اطلاع كامل داشته باشد و بدون هیچ مسامحه و سستی، مجاهدت علمی را پیشه خویش سازد تا طریق الی الله را به خوبی و به شكل صحیح و جامع و به همان صورت كه از جانب خدای متعال ارائه شده است، بشناسد. امام صادق علیهالسلام میفرماید: «العامل علی غیر بصیرة، كالسائر علی غیر الطریق لا یزیده سرعة السیر الا بعداً؛4 كسی كه بدون بصیرت عمل میكند، مانند كسی است كه در غیر طریق افتاده و بیراهه میرود و سرعت حركت وی،: تنها دور شدن از هدف و مقصد را بیشتر میكند».
2. به آن چه كه آموخته، دقیقا عمل نماید و در این خصوص نیز هیچ تسامح و سستی نداشته باشد. بدون شك شرایط، مقدمات و كم و كیف هر عمل مطرح شده در آیات و روایات، در اثرگذاری آن بر نفس انسانی و كمك به ارتقای او به مراتب بالاتر، موءثر است. از اینرو، ظرافت در عمل به آموختهها و آموزههای وارد شده، امری ضروری و لازم است.
3. در مقام تحصیل علم بایسته سلوك معنوی و نیز در مقام عمل به آنها، با قدم حق و صدق پیش بیاید و هیچ تعصب و تقلید نابجا و سلیقه شخصی را در آنها دخالت ندهد.
شكی نیست كه سالك معنوی با سه شرط یاد شده، مشمول عنایات خاص الهی میگردد و از انحراف و لغزشها محفوظ میماند و در سلوك الی الله از ارشاد و راهنماییهای ولایت و از انوار و توجهات باطنی آنان برخوردار میشود. چنین سالكی، در مكتب اهل بیت بوده، از آنان جدا نخواهد بود و در طریقی كه ایشان قدم برداشتهاند، قرار خواهد گرفت؛ طریقی كه همان «صراط مستقیم» است و انحراف از آن، جز خسران نخواهد بود.5
همچو آهن، زآهنی بیرنگ شو
در ریاضت، آینه بیرنگ شو
خویش را صافی كن از اوصاف خود
تا ببینی ذات پاك صاف خود
بینی اندر دل، علوم انبیا
بیكتاب و بیمعید و اوستا6
در ریاضت، آینه بیرنگ شو
خویش را صافی كن از اوصاف خود
تا ببینی ذات پاك صاف خود
بینی اندر دل، علوم انبیا
بیكتاب و بیمعید و اوستا6
پینوشت:
1. ر.ك: رسالة فی السیر و السلوك، ص91ـ92؛ تهرانی، روح مجرد، ص49ـ67.
2. كیهان اندیشه، اندیشه و حیات شعرانی، شماره 45.
3. مثنوی، دفتر1، ابیات 2829 و 2832 ـ 2833.
4. كلینی، اصول كافی، ج1، باب «من عمل بغیر علم».
5. ر.ك: مقالات، ج1، ص83ـ87.
6. مثنوی، دفتر 1.
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}